O zbiorach

Stare druki i książki XIX wieczne w kolekcji Biblioteki UKSW

Biblioteka Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie posiada księgozbiór liczący ponad 300 tys. woluminów. W tym dwa inkunabuły i około tysiąca starych druków – czyli publikacji wydanych w latach 1501-1800.

Blisko połowa z nich znalazła się w Bibliotece Akademii Teologii Katolickiej z chwilą jej powstania w 1954 r. Te stare druki stanowiły spadek po bibliotekach Wydziałów Teologicznych dwóch największych uczelni w Polsce – Uniwersytecie Jagiellońskim oraz Uniwersytecie Warszawskim. Akademia Teologii Katolickiej, jako kontynuatorka tradycji i nauczania teologicznego obu wydziałów, przejęła również ich księgozbiory, które sukcesywnie powiększano o nowe pozycje.

Obecnie kolekcja obejmuje, oprócz dwóch inkunabułów, 68 druków z XVI wieku, 318 z XVII w. i 528 pochodzących z XVIII stulecia. Reprezentują one wszystkie dziedziny ówczesnej wiedzy, z przewagą piśmiennictwa o charakterze religijnym. Dominują dzieła o charakterze teologicznym, prawniczym (zarówno świeckim jak i kanonicznym), homiletycznym, filozoficznym, historycznym oraz liturgicznym i talmudycznym, a także encyklopedycznym i słownikowym.

Szczególną pozycję w naszym księgozbiorze zajmują dwa inkunabuły – najwcześniejsze druki, powstałe przed 1501 r. Te najstarsze posiadane przez nas woluminy wyglądem zewnętrznym, krojem czcionek, układem kolumn naśladowały książki rękopiśmienne.

Pierwszym z nich jest Zophihlogium Jacobusa Magni (lub Jacques’a Legrand), augustianina żyjącego w latach ca. 1365-1415, wydany ok. 1475 w Strasburgu. Drugi to to Fortalitium fidei napisany przez Alphonsusa de Spina wydany w Norymberdze w 1494 r.

Spośród niemałej kolekcji Biblii, na uwagę zasługuje Biblia Testamenti Veteris wydana we Frankfurcie nad Menem w 1677 r. Jest to wydanie zwokalizowanego, opracowanego przez uczonych żydowskich między VII a IX w. po Chr., tzw. tekstu masoreckiego Biblii Hebrajskiej, na podstawie wcześniejszych edycji poliglotycznych.

Niewątpliwą ozdobę księgozbioru Biblioteki UKSW stanowią trzy tomy tzw. Poligloty Londyńskiej wraz z dwutomowym Leksykonem Edmunda Castella. Jest to ostatnia z poliglot wielkich i jedna z najlepszych edycji wielojęzycznych Biblii, której wartość naukowa jest nadal aktualna.

Ciekawą edycją czterech ewangelii tzw. Biblii gockiej, czyli przekładu Biblii z języka greckiego na język gocki, dokonanego w pocz. IV w., stanowi wydana w Oxfordzie w 1750 roku Sacrorum evangeliorum versio gothica ex Codice argenteo emendata.

Na uwagę zasługuje także: Biblia Sacra utriusque Testamenti z roku 1530 z Norymbergi. To łacińskie wydanie Wulgaty wyszło w okresie, kiedy ukazał się już niemiecki przekład Nowego Testamentu autorstwa Marcina Lutra. Zostało ono ozdobione pięknymi drzeworytami przypisywanymi samemu Albrechtowi Dürerowi.

Maciej Matraś, Paweł Skalski

Zgromadzony przez bibliotekę zbiór muzykaliów to w przeważającej części partytury dzieł wielkich kompozytorów polskich i zagranicznych (Chopin, Szymanowski, Mozart, Bach, Palestrina, Handel, Monteverdi, Verdi, Beethoven, Liszt i inni) oraz utworów z zakresu muzyki dawnej (np. Monumenta monodica medii aevi,  Antiquitates musicae in Polonia), a także chociaż w skromniejszym zakresie współczesnych polskich kompozytorów i twórców jak np. Marian Sawa czy Agnieszka Osiecka. Pozostałą część zbioru tworzą druki o charakterze pomocy dydaktycznych w procesie muzycznego? kształcenia oraz prace o charakterze historyczno-bio­graficznym i encyklopedycznym.

Zbiory kartograficzne

Na posiadane przez bibliotekę zbiory kartograficzne składają się głównie mapy ścienne oraz atlasy stanowiące w przeważającej mierze pomoce dydaktyczne. Na uwagę zasługuje zbiór map wydanych przed wojną przez Wojskowy Instytut Geograficzny z cyklu: Mapa taktyczna Polski 1:100 000 tzw. setki WIG-owskie.

Trzon zgromadzonych w bibliotece mikrofilmów obejmuje dokumenty z Akt Nuncjatury Warszawskiej, prowadzonych procesów beatyfikacyjnych i kanonizacyjnych polskich świętych i błogosławionych, niektóre z rękopisów dzieł Jakuba z Paraża, pism św. Maksymiliana Marii Kolbego oraz rękopisów liturgicznych graduałów i antyfonarzy. Ponadto zawiera również numery czasopism polonijnych wydawanych w Argentynie w latach 40-tych ubiegłego wieku (Bóg i Ojczyzna, Głos Polski i Kurier Polski) oraz czasopism zagranicznych z zakresu psychologii i biblistyki.

KOLEKCJE

Księgozbiór prof. Witolda Tylocha

Witold Tyloch (1927-1990) – religioznawca, hebraista, biblista, badacz judaizmu i literatury międzytestamentalnej, prof. Uniwersytetu Warszawskiego, w latach 1969-1973 kierownik Zakładu Afrykanistyki i Semitystyki Uniwersytetu Warszawskiego, w okresie od 1977 do 1990 r. kierownik Zakładu Starożytnego Bliskiego Wschodu i Hebraistyki Uniwersytetu Warszawskiego.

Przekazany po jego śmierci księgozbiór odzwierciedla osobiste zainteresowania i pasje badawcze właściciela. Stąd też dominują w nim dzieła  z języka hebraj­skiego i literatury hebrajskiej, historii i kultury Żydów i starożytnego Izraela, arche­ologii biblijnej i judeochrześcijańskiej oraz biblistyki i literatury międzytestamental­nej (pisma z Qumran i odkrycia w Ugarit).

Księgozbiór ks. prof. Janusza Stanisława Pasierba

Janusz Stanisław Pasierb (1929-1993) – poeta, dr teologii i archeologii, prof. nauk humanistycznych na Akademii Teologii Katolickiej, prof. Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie, członek wielu międzynarodowych i krajowych stowarzyszeń i instytucji naukowych, wiceprzewodniczący Komisji Episkopatu ds. Sztuki Kościelnej.

Po jego śmierci biblioteka otrzymała jedynie skromny fragment jego kolekcji (w zasadzie stanowiący rodzaj osobistego księgozbioru podręcznego – warsztatu pracy), której większość przekazana została Bibliotece Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie. Przeważają w nim prace z zakresu historii sztuki i kultury oraz sze­roko pojętego muzealnictwa, a także dzieła o charakterze ogólnym, podręcznikowym i encyklopedycznym niemal ze wszystkich dziedzin nauk humanistycznych oraz teologicznych, a także kilkadziesiąt prac magisterskich i doktorskich, których ks. prof. Pasierb był promotorem lub recenzentem.

Księgozbiór prof. Czesława Zgorzelskiego

Czesław Zgorzelski (1908-1996) – filolog, badacz historii literatury polskiej oświecenia i romantyzmu, prof. nauk humanistycznych na Katolickim Uniwersytecie Lubelskim, edytor dzieł Mickiewicza.

Pozyskany po śmierci właściciela księgozbiór odzwierciedla pasje badawcze i zainteresowania, którym oddawał się prof. Zgorzelski. Stąd też przewaga w nim  dzieł z historii literatury nie tylko polskiej, ale również i krajów ościennych, utwory poetów i pisarzy okresu oświecenia i romantyzmu – nierzadko ich pierwsze wydania oraz szereg prac o charakterze encyklopedycznym i biograficznym. Dzieła z tej ko­lekcji dostępne są wyłącznie na miejscu w Czytelni.

Księgozbiór prof. Andrzeja Ciechanowieckiego

Andrzej Stanisław Ciechanowiecki (ur. 1924) – historyk sztuki, mecenas kultury i kolekcjoner sztuki, antykwariusz, założyciel Fundacji im. Ciechanowieckich na Zamku Królewskim w Warszawie, honorowy profesor Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie, członek Polskiej Akademii Umiejętności oraz wielu towarzystw naukowych polskich i zagranicznych.

Znajdujący się w zbiorach Biblioteki zapewne fragment kolekcji prof. Ciechanowieckiego nosi charakter zbioru tematycznego świadczącego o zainteresowaniach kulturą i historią Europy Wschodniej. Składają sie nań w przeważającej części dzieła zbiorowe czołowych pisarzy i poetów rosyjskich oraz emigracyjne wydania pisarzy i poetów radzieckich (w ojczystym kraju zakazanych), a także 19-wieczne wydania albumowe poszczególnych regionów i miast Rosji, dzieła z zakresu historii Europy Wschodniej oraz poszczególnych jednostek armii carskiej. Niemałą część zbioru stanowią dokumenty i dzieła z zakresu historii cerkwi prawosławnej oraz żywoty świę­tych prawosławnych. Poszczególne egzemplarze kolekcji dostępne jedynie na miejscu w Czytelni.

Księgozbiór prof. Lothara Rupperta

Lothar Ruppert (1933-2011) – teolog katolicki, prof. egzegezy Starego Testamentu na Albert-Ludwigs-Universität we Fryburgu.

Przekazany przez właściciela księgozbiór podobnie jak poprzednie stanowi odbicie pasji właściciela. Dlatego też, oprócz znaczącej ilości przekładów Biblii lub jej poszczególnych ksiąg, zdecydowanie dominują w nim  prace z zakresu biblistyki oraz w skromniejszym wymiarze literatury międzytestamentalnej oraz historii Żydów i judaizmu. Można tu również znaleźć dzieła z teologii dogmatycznej, historii Kościoła czy sztuki. Księgozbiór ten stanowi znakomite uzupełnienie przekazywaych systematycznie przez rodzimych biblistów darów: ks. prof. Jana Stępnia, ks. prof. Jana Łacha, ks. prof. Waldemara Chrostowskiego i innych.

Księgozbiór Wiesława Niewęgłowskiego

Wiesław Aleksander Niewegłowski (ur. 1941 r.) – pisarz, wieloletni duszpasterz środowisk twórczych, kierownik Zakładu Dziennikarstwa Telewizyjnego  w Instytucie Edukacji Medialnej i Dziennikarstwa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.

Na przekazaną przez ks. Niewęgłowskiego część jego księgozbioru składają się  dzieła nie tylko o charakterze teologicznym bądź religijnym ale również z zakresu, teatrologii, historii kultury i sztuki oraz  dziennikarstwa i publicystyki.

Księgozbiór Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej

Na kolekcję tę składają się nie tylko wydawnictwa własne (książki i czasopisma) Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, ale również wszelkie materiały (publikacje, płyty, filmy itp.) historyczne, biograficzne i pamiętnikarskie odnoszące się do polskiego podziemia zbrojnego i martyrologii ludności polskiej w okresie II wojny światowej i czasach PRL-u.

DARY

Oprócz wyszczególnionych powyżej kolekcji należy zwrócić uwagę na dary jakie przekazywali, zwykle w sposób systematyczny, rektorzy i wykładowcy ATK, a potem UKSW oraz osoby, którym dobro Biblioteki, a tym samym całej uczelni, leża­ło szczególnie na sercu. Siłą rzeczy spośród bardzo wielu ofiarodawców wymienieni zostali jedynie ci najważniejsi.

Spośród niemałej ich liczby pierwszeństwo wypada oddać rektorom ATK i UKSW, a szczególnie: ks. prof. Józefowi Iwanickiemu, który przekazał Bibliotece liczne książki i czasopisma zagraniczne, wspomnianym wyżej ks. Janowi Stępniowi i ks. Janowi Łachowi oraz ks. Waldemarowi Chrostowskiemu, którzy wzbogacili księgozbiór książkami głównie z zakresu biblistyki Starego i Nowego Testamentu, archeologii biblijnej oraz dziełami teologicznymi.

Warto tu również wspomnieć dary przekazane przez ks. prof. Antoniego Kwiecińskiego, wykładającego archeologię chrześcijańską na ATK i UW, ks. Piotra Chojnackiego, historyka filozofii i etyka, prof. UW i ATK, ks. Jana Grajnerta, który blisko 3 lata spędził w areszcie UB, kanclerza kurii biskupiej we Włocławku, ponad 2 tys. wol. przysłał Bibliotece prof. Wacława Zajączkowskiego w ramach wymiany z Friends of the Catholic Academy of Poland w Waszyngtonie. Dary dla Biblioteki przekazali również, między innymi:  prawnik  i publicysta, poseł na Sejm Ustawodawczy oraz na Sejm PRL I, II, III Jan Frankowski, Janusz Bolko Neumann, Michał Horoszewicz, państwo Marlena i Roman Frackowscy i wielu innych.