Przejdź do treści

Cytowania



Nauka

CYTOWANIE

to powołanie się w publikacji na pracę innego autora.

AUTOCYTOWANIE

ma miejsce wtedy, gdy istnieje choćby jeden autor wspólny dla obu prac (cytowanej i cytującej). Pozycja będąca autocytowaniem nie powinna być brana pod uwagę przy ocenie cytowań dorobku danego autora.

Analiza cytowań (ang. citation analysis) odwołuje się do związków merytorycznych pomiędzy publikacjami lub patentami. Fakt cytowania innej publikacji można interpretować jako oparcie się na jej treści czy pośredni transfer wiedzy. Głównym celem analizy cytowań jest identyfikacja najważniejszych pozycji literaturowych, ich autorów lub zatrudniających ich instytucji.

Za twórcę metodologii dla analizy cytowań uznaje się Eugene`a Garfielda, założyciela Institute for Scientific Information (ISI, obecnie część Clarivate Analytics), którego zadaniem było i jest opracowywanie rozbudowywanych indeksów cytowań. W 1955 r. Garfield zaproponował stworzenie indeksu cytowań naukowych – Citation Indexes for Science. Pierwszy Science Citation Index (SCI) ukazał się w 1963 roku i obejmował 102 tys. artykułów, opublikowanych w 1961 roku w 613 wybranych czasopismach. Science Citation Index, został później przekształcony w bazę Web of Knowledge, a następnie – Web of Science.

Analizy cytowań opierają się na założeniu, że większa liczba cytowań jest powiązana z „jakością” czy naukową doniosłością. Niestety, to założenie nie zawsze jest prawdziwe. Cytowania odzwierciedlają tendencje w zakresie czytania i przywoływania literatury naukowej oraz zwyczaje, panujące w środowiskach akademickich poszczególnych krajów. Czasami „wypada” cytować określonego autora lub ośrodek badawczy ze względów pragmatycznych, warunkujących publikację tekstu naukowego.  Kiedy indziej, cytowanie nie musi jednak oznaczać uznania dla tekstu naukowego lub badacza. Niektóre cytowania mają na celu krytykę tekstu i wykazanie błędów, czego przykładem było częste powoływanie się fizyków na tekst, opisujący prawdopodobnie nieprawdziwe odkrycie tzw. zimnej fuzji.

Typowe problemy analizy cytowań obejmują:

  • unikanie cytowania formalnych źródeł wpływu (zwłaszcza dotyczących fundamentalnych odkryć naukowych i podstaw teoretycznych dyscypliny),
  • tendencje do cytowania określonych autorów przy jednoczesnej rezygnacji z cytowania innych,
  • unikanie cytowania nieformalnych źródeł wpływu (zwłaszcza informacji zdobytych w drodze komunikacji między naukowcami),
  • skłonność do auto-cytowania, zaburzająca wyniki analiz (choć współcześnie bazy eliminują auto-cytowania z zestawień),
  • zróżnicowanie cytowań na pozytywne i negatywne,
  • istotne różnice we wzorcach cytowania pomiędzy dyscyplinami naukowymi i rodzajami tekstów (np. prace dotyczące metod badawczych cytowane częściej niż prace, dotyczące rozwoju teorii), co uniemożliwia porównania,
  • problemy interpretacyjne wynikające z błędnego rozróżnienia lub utożsamienia nazwisk i imion autorów.

Analiza cytowań ma cztery warianty analiz, które różnią się zakresem rozpatrywanych danych:

  • analizę cytowań bezpośrednich (ang. direct citation) – czyli budowę macierzy z danymi, odzwierciedlającymi przypadki bezpośrednich cytowań tekstów jednego autora przez innych;
  • analizę powiązań bibliograficznych (ang. bibliographic coupling) – czyli identyfikację publikacji, które cytują ten sam artykuł, czyli odwołują się do tych samych źródeł wiedzy; ten wariant analizy pozwala zwykle wyodrębnić najnowsze publikacje w danej sieci cytowań;
  • analizę skupień współcytowań (ang. co-citation clustering) – czyli wskazanie, do jakich publikacji-źródeł wiedzy odwołują się wybrane artykuły, co zwykle pozwala wyodrębnić najstarsze publikacje w danej sieci cytowań;
  • analizę współcytowań (ang. co-citation analysis) – obejmującą wybrane publikacje wraz z przywoływanymi przez nie źródłami wiedzy.

Należy pamiętać, że klasyczna analiza cytowań nie wprowadza rozróżnienia między cytowaniami „lepszymi” i „gorszymi”. Aby wyliczenia były jak najbardziej poprawne powinno się stosować wskaźniki kompletne (uzyskiwane na drodze dodatkowych mniej lub bardziej czasochłonnych wyszukiwań i operacji matematycznych, czyli dane wyliczane, ale za to dotyczące wszystkich publikacji danego autora uwzględnionych w literaturze cytowanej przez publikacje indeksowane w danej bazie danych) zamiast wskaźniki bazowe (dane uzyskiwane bezpośrednio z baz danych, czyli dane wyszukiwane, a więc ograniczone do publikacji zarejestrowanych w konkretnej bazie danych). Ponadto warto wiedzieć, że w analizie cytowań należy uwzględnić tylko dane zredukowane, czyli niezawierające autocytowań.

Częstym sposobem wykorzystania wyników analizy cytowań jest odwoływanie się do wskaźników bibliograficznych, obliczanych i publikowanych przez bazy cytowań. Są to: indeks Hirscha, Impact Factor (IF), Immediacy index (II) oraz Cited half-life .

Warto przeczytać:

K. Klincewicz, M. Żemigała, M. Mijal, Bibliometria w zarządzaniu technologią i badaniami naukowymi,Warszawa 2012, s. 91.

Źródła cytowań

Google Scholar to multidyscyplinarna wyszukiwarka w wolnym dostępie, służący do przeszukiwania bazy danych zawierającej publikacje naukowe z wielu dziedzin wiedzy. Uwzględnia również cytowania dotyczące książek, szczególnie polecany przedstawicielom nauk humanistycznych i społecznych. Po założeniu konta w Google Scholar (weryfikacja statusu na podstawie adresu email w domenie „edu”) i dodaniu wszystkich swoich publikacji, Scholar automatycznie wylicza wskaźniki bibliometryczne (liczba cytowań i index Hirscha).

Baza ta często indeksuje kilkukrotnie te same cytowania. Nie posiada automatycznego wykrywania autocytowań.

Warto przeczytać:

PUBLISH OF PERISH

Darmowe oprogramowanie pozwalające na zbieranie informacji o cytowaniach indeksowanych w Google Scholar w sposób bardziej dokładny. Dzięki Publish or Perish można obliczyć liczbę cytowań i indeks Hirscha dla autorów, którzy nie posiadają profilu w Google Scholar lub ich profil nie zawiera wszystkich publikacji.

Program bazuje na danych z Google Scholar, więc również może pokazywać „zdublowane” cytowania. Nie posiada także automatycznego wykrywania autocytowań, więc cytowania trzeba weryfikować ręcznie.

Pobierz Publish or Perish

Warto przeczytać:

  • Kulczycki E., Publish or Perish – poradnik dla autorów. Znajdź swoje cytowania i indeks Hirscha, „Warsztat badacza”, 19.03.2012